سوال بحث آزاد 3
اولین ایمان آورندگان به پیامبر (ص)
از شواهد تاریخی چنان بر می آید که اولین فرد ایمان آورندگان به رسول اکرم(ص) پس از بعثت امیر مومنان امام علی(ع) است و پس از آن حضرت خدیجه(س) اما از آنجا سبقت در گرایش به اسلام ملاک فضیلت است با به میان آمدن انگیزه های خاص سیاسی و ... تلاش شده است این واقعه تاریخی به گونه ای دیگر توصیف شود. ولی اگر فردی منصفانه به سراغ اخبارو روایات تاریخی و نقل قول ها برود بدون تردید اعتراف خواهد کرد که حضرت علی(ع) و حضرت خدیجه(س) اولین ایمان آورندگان به پیامبر خدا هستند.
در برخی از منابع تاریخی تصریح شده است که بر اساس روایات فراوان شیعه وسنی علی(ع) نخستین کسی است که به پیامبر خدا(ص) ایمان آورد و رسالتش را تصدیق کرد و در مقابل در اخبار اندکی هم ابوبکر را اولین مردی ذکر کرده اند که به حضرت رسول(ص) ایمان آورد. اما اولاً: این اخبار قلیل در مقابل روایات فراوان یاد شده اعتباری ندارند. ثانیاً: برخی از نویسندگان که در اخبار خود خواسته اند ابوبکر را نخستین مومن از مردان بدانند تلاش کرده اند آن اخبار کثیر را با این توجیه که علی(ع) در آن زمان سن کمی داشت و نخستین از افراد نابالغ بود ولی از مردان بالغ اولین مومن را ابوبکر معرفی می کنند. به این صورت آن روایات را توجیه می کنند اما بالاخره فرض تقدم ابوبکر نیاز به این دارد که ابوبکر باید در دوره قبل از بعثت فردی بسیار نزدیک به پیامبر(ص) بوده باشد که چنان اتفاقی باور پذیر باشد ولی این ادعا را هیچ شاهد تاریخی تایید نمی کند بنابراین با در نظر گرفتن حقایق تاریخی و واقعیت های عصر نزدیک به بعثت این ادعا معقول به نظر نمی رسد. چگونه ممکن است در شرایطی که دعوت حضرت سرّی بود و اطلاع بر بعثت را کسی خبر نداشت حضرت آن خبر را با علی(ع) و زیدبن حارثه(پسر خوانده پیامبر) و سایر نزدیکان اش از بنی هاشم در میان نگذاشته و یکسره با ابوبکر درمیان گذاشته باشد!
بنابراین احتمال زیادی است که بعدها بر اثر بروز تعصبات فرقه ای در عالم اسلام و تشدید تعمدی که از سوی امویان دراین امور دیده شده است چنان دست هایی با هدف وارونه نشان دادن حقیقت چنین امری را ادعا کرده باشند.[1]
استاد علامه سیدجعفر مرتضی عاملی پس از بررسی های فراوان در این باره می نویسد: نخستین کسی که اسلام آورد و صادقانه از پیامبراکرم(ص) پیروی و از آن حضرت در تمام شرایط یاری و حمایت کرد امیرمومنان علی(ع) است.
علامه امینی در الغدیر سخن ده ها تن از بزرگان صحابه و تابعین و ده ها منبع از منابع معتبر غیر شیعی را ذکر کرده است که همگی بر نخستین مومن بودن حضرت علی(ع) تصریح دارند از جمله این افراد: عمربن خطاب، انس بن مالک، عبدالله بن عباس، جابربن عبدالله انصاری، ابوسعید خدری، ابوایوب انصاری، حذیفة بن یمان، سعد بن ابی وقاص، زید بن ارقم، محمدبن ابی بکر، عفیف کندی، عبدالله بن ابی سفیان، کعب بن زهیر، فضل بن ابی لهب، حسن بصری، ربیعة بن عبدالرحمن و ...[2]
در این باره احادیث و اشعار بسیار زیادی نقل شده است که به ذکر تعدای از آنها اکفتاء می شود:
نقل شده پیامبر اکرم(ص) روز دوشنبه به رسالت مبعوث شد و علی(ع) روز سه شنبه ایمان آورد.[3]
رسول خدا(ص) فرمود: نخستین فردی که از شما در حوض کوثر بر من وارد می شود، نخستین مسلمان شما یعنی علی بن ابیطالب(ع) است.[4]
باز فرمود: علی نخستین فرد از یاران من است که مسلمان شد. علی در اسلام از همه امت من سبقت دارد.[5]
در روایتی دیگر باز دارد که روزی حضرت رسول(ص) دست علی(ع) را گرفت و باز فرمود: این نخستین کسی است که به من ایمان آورد و این نخستین کسی است که روز قیامت با من دست میدهد. او صدیق اکبر است.[6]
از خود حضرت علی(ع) روایت شده است که فرمود: احدی در نماز با رسول خدا(ص) به من پیشی نگرفت من نخستین کسی هستم که به رسول خدا(ص) ایمان آوردم. من صدیق اکبر هستم.[7]
اتفاق نظرها در این مورد تا حدی است که در عصر حیات آن حضرت حتی دشمنان وی نیز این واقعیت را قبول داشتند. آن ها که از دروغ بستن به حضرت ابایی نداشتند هرگز از یکی از آنها شنیده نشده است که خلاف این را به زبان آورده باشند. در این باره نقل شده است که در آن زمانی که سعدبن ابی وقاص از علی(ع) جدا شده و راه دیگری را در پیش گرفته بود روزی شنید که مردی علی(ع) را دشنام می دهد. سعد بن ابی وقاص چون حرف های آن مرد را شنید به او گفت: ای مرد چرا علی بن ابیطالب را دشنام می دهی؟ آیا او نخستین کسی نبود که اسلام آورد؟ آیا او نخستین کسی نبود که با رسول خدا(ص) نماز خواند؟ آیا او داناترین مردم نبود؟[8]
بر این اساس از دید علامه سیدجعفر مرتضی عاملی کسانی که حضرت خدیجه(س) را اولین ایمان آورنده ذکر می کنند در اشتباه هستند؛ از نظر ما این سخن مردود است چون همانگونه که در روایات مربوط به ایمان علی(ع) ذکر شد، روایات فراوانی از پیامبر خدا(ص) و علی(ع) و صحابه و تابعان نقل شده است که بر طبق آنها اولین مسلمان حضرت علی(ع)است. بلی، حضرت خدیجه(س) اولین بانویی بود که به رسول خدا(ص) ایمان آورد.
اما ادعای سبقت ابوبکر در ایمان
استاد سید جعفر مرتضی عاملی معتقد است ادعای پیشی داشتن غیر علی(ع) پس از خلفای چهارگانه خصوصاً بعد از شهادت حضرت علی(ع) مطرح شد ، بنابراین برخی ها به کارگزاران خود اعلام کردند که هیچ فضیلتی برای علی(ع) نگذارید مگر این که همانند آن را برای دیگر صحابه بیاورید.[9]
بر این اساس معتقدیم نظریه نخستین ایمان آورنده بودند ابوبکر در اسلام در دوره های متاخر برای نزدیک شدن به امویان ساخته شده است. دلایل نادرستی چنین ادعایی این است که:
1.از همان کسانی که موضوع سبقت ایمان ابوبکر روایت شده است باز از همان افراد روایت نخستین مسلمان بودن علی(ع) نیز نقل شده است و سند روایت ایشان بر مساله تقدم ایمان علی(ع) از روایت تقدم ایمان ابوبکر قوی تر است و مشهورتر است.
2.عایشه اعتراف دارد که پدرش چهارمین مسلمان است و خدیجه و زیدبن حارثه و علی(ع) در اسلام بر ابوبکر پیشی داشته اند.[10]
3.برای معاویه در احتجاجات اصحاب و تابعین حجت آورده اند که علی(ع) نخستین مسلمان امت است و کسی به آن اعتراض نکرد و مساله تقدم ابوبکر را مطرح ننمود. در جریان خلافت ابوبکر به همه چیز تمسک شد تا فضل او اثبات شود مثلا به کبر سن و یار غار بودن و ... ولی به مساله تقدم اسلام او اشارهای نشده است در حالی که اگر چنان چیزی بود بدون تردید مطرح می شد.
بعلاوه روایات زیادی داریم که در آنها ذکر شده است ابوبکر وقتی مسلمان شد رسول خدا(ص) وی را صدیق نامید و آنگاه خود علمای بزرگ اهل سنت بیان می کنند که لقب صدیق را به او پیامبر (ص) بعد از جریان اسراء و معراج داد. وقتی در این دو شاهد دقت شود معلوم می شود که این امر اندکی پیش از هجرت بوده است و بر این اساس نمی شود او اولین مسلمان باشد. بعلاوه روایتی داریم که طبری به سند صحیح از محمدبن سعید روایت کرده که از پدرم پرسیدم آیا ابوبکر در میان شما نخستین مسلمان بود؟ پدرم گفت: نه پیش از او پنجاه نفر مسلمان شدند.[11]
اینها قرینه است که اسلام ابوبکر در ردیف اولین ها در اسلام آوردن نمی تواند باشد و بیشتر این قبیل روایات دلالت دارند که اسلام ابوبکر پس از دوره سری و دعوت یعنی بیرون آمدن از خانه ارقم بوده است.
برخی هم خواسته اند بگویند اسلام علی(ع) در کودکی بوده است و آن نمی تواند فضیلتی برای او باشد. اولاً علی(ع) در آن دوره کودکی نبوده که خیر و شر را تشخیص ندهد. چون در تعابیر رسول خدا(ص) دارد که فرمود: «اول الرجال اسلاماً یا اول اصحابی اسلاماً. یعنی اولین مردی که اسلام آورد و یا اولین اصحاب من که اسلام آورد علی(ع) بود. از این تعابیر بدست می آید که علی(ع) حداقل ده یا دوازده سال سن داشته است و بعلاوه وقتی در همان جریان ها رسول خدا(ص) او را شایسته منصب وصایت می داند و او را به اسلام دعوت می کند این نشان از شایستگی و توانایی و تشخیص و یقین بالای او دارد. علاوه براین مگر نه این است که مطابق نص قرآن کریم عیسی بن مریم در گهواره سخن گفت و در خردسالی به یحیی حکمت داده شد؟
بعلاوه اگر اسلام در خردسالی بی ارزش است پس چرا رسول خدا(ص) در روایاتش به آن تاکید میکند و از آن به عنوان فضیلت یاد می فرماید؟[12]
نقل شده است در مجلس مناظره ای که مامون تشکیل داده بود دانشمند معروف به نام اسحاق گفت: هنگامی که علی(ع) ایمان آورد کودکی بیش نبود ولی ابوبکر مرد کاملی بوده است از این نظر ایمان او بر ایمان علی(ع) برتری دارد( چون مرد کامل با دلیل و برهان و ... یک موضوع را می پذیرد ولی کودک چنین نیست).
مامون وارد بحث شده می گوید: آیا پیامبر خدا(ص) علی را دعوت کرد که ایمان بیاورد و یا نه؟: ایمان او از طریق الهام خدایی بود؟ یقینا نمی شود گفت که ایمان او الهامی بود.
بنابراین در روزی که پیامبر خدا(ص) علی(ع) را به اسلام دعوت کرد، آیا از پیش خود این کار راکرد یا نه به دستور خداوند بود؟ ما تصور نمی کنیم از پیش خود پیامبر کاری را انجام دهد. پس ناچاراً باید پذیرفت این دعوت به دستور خداوند بوده است. آیا خدای حکیم دستور می دهد که پیامبر خدا(ص) یک کودک غیر مستعد را به ایمان به اسلام دعوت کند؟ بدیهی است که خداوند چنان کاری را انجام نمی دهد. بنابراین می شود نتیجه گرفت که ایمان علی(ع) در شرایط مناسبی بوده است و برای او فضیلت به شمار می رود و آیه مبارکه «السابقون السابقون اولئک المقربون» به شخص حضرت علی(ع) را شامل می شود.[13]
13- فروغ ابدیت، صص237.
